Początki studiów historycznych są związane z działalnością Wyższej Szkoły Pedagogicznej, którą w 1954 roku przeniosiono z Wrocławia do Opola.
W 1958 roku dotychczasowy Wydział Filologiczny opolskiej WSP został przekształcony w Wydział Filologiczno – Historyczny, a w roku akademickim 1958/1959 zostały uruchomione studia na kierunku historia.
W sekcji historycznej Wydziału funkcjonowały wówczas katedry:

-Historii Powszechnej,
-Historii Polski,
-Historii Śląska.

Z ich działalnością wiązały się nazwiska wybitnych badaczy, m.in.: prof. Alojzego Gembali, prof. Kazimierza Orzechowskiego,doc. dr Władysława Dziewulskiego, prof. Józefa Kokota prof. Andrzeja Brożka, doc. dr Adolfa Nasza,prof. Maurycego Horna.

Nowy wydział w 1959 uzyskał prawo nadawania stopnia doktora , a w 1974 roku stopnia doktora nauk humanistycznych z zakresu historii Polski.
W 1971 roku powołany został Instytut Historii jako odrębna jednostka organizacyjna Uczelni . Jego dyrektorami byli:

-prof. dr hab. Jan Seredyka,
-prof. dr hab. Adam Suchoński.
-prof. dr hab. Ignacy Pawłowski,
-prof dr hab. Jan Kwak,
-prof. dr hab. Edward Mendel,
-prof. dr hab. Włodzimierz Kaczorowski,
-prof. dr hab. Jan Przewłocki,
-prof. dr hab. Stanisław Nicieja.
-prof. dr hab. Leszek Kuberski
-prof. dr hab. Anna Pobóg-Lenartowicz
-dr. hab.  prof. UO Tomasz Ciesielski – dalej

Obecnie Instytut Historii wchodzi w skład Wydziału Historyczno Pedagogicznego, który posiada uprawnienia do nadawania stopnia naukowego doktora i doktora habilitowanego nauk humanistycznych w zakresie historii Polski i powszechnej oraz wszczynania procedury o nadanie tytułu naukowego profesora