Międzynarodowa konferencja naukowa „ Kodyma: historia i kultura pogranicza wschodniej i zachodniej cywilizacji” odbyła się w dniach 17-19 czerwca 2016 r.
Zorganizowana została przez Fakultet Historyczny Narodowego Uniwersytetu Odeskiego oraz Instytut Historii Uniwersytetu Opolskiego, a komitetem organizacyjnym kierowali profesorowie Vyacheslav Kushnir (Odessa) i Tomasz Ciesielski (Opole). Honorowy patronat nad konferencją objął Generalny Konsul Rzeczypospolitej Polskiej w Odessie pan Dariusz Szewczuk. Partnerem ze strony polskiej wspomagającym organizację konferencji był oddział olsztyński Polskiego Towarzystwa Historycznego. Celem konferencji było przybliżenie osiągnięć polskiej i ukraińskiej nauki historycznej w badaniach nad przeszłością terenów nad rzeką Kodymą, przez które do 1792 r. przebiegała granica pomiędzy Rzeczypospolitą Obojga Narodów i Imperium Osmańskim. Sprawiało to, że dolina niewielkiej rzeki przez kilka wieków stanowiła pogranicze cywilizacyjne, była rzeczywistą granicą między światami kulturowymi związanymi z katolicyzmem, prawosławiem i islamem. Tutaj z punktu widzenia cywilizacji Zachodu zaczynało się geograficzne „antemurale christanitatis”. Z tego względu organizatorzy zdecydowali się rozszerzyć formułę konferencji z historycznej na interdyscyplinarną, zapraszając do udziału w niej etnografów, językoznawców i politologów. W rezultacie w programie konferencji znalazły się referaty poświecone: 1. sposobowi postrzegania teorii i metod badawczych pograniczy cywilizacyjnych w historiografii polskiej i ukraińskiej; 2. dziejom i kulturze pogranicza południowo-wschodniego Rzeczypospolitej Obojga Narodów w źródłach i historiografii; 3. przeszłości politycznej, stosunkom demograficznym i przemianom gospodarczym terenów nad rzeką Kodymą na przestrzeni wieków; 4. etnografii południowych terenów Ukrainy ze szczególnym uwzględnieniem doliny rzeki Kodymy.
Przyjęta tematyka konferencji sprawiła, że sesje plenarne odbyły się w dwóch miejscach. Otwarcie konferencji i dwie sesje w dniu 17 czerwca przeprowadzone został w budynku rektoratu Narodowego Uniwersytetu Odeskiego im. I. Mečnikowa. Drugi dzień konferencji, 18 czerwca spożytkowany został na 8 godzinny za sprawą fatalnych dróg przejazd z Odessy do podkodymskiej wsi Iwanków, w której odbywał się festiwal etnograficzny. Uczestnicy konferencji spędzili w niej kilka godzin zapoznając się z tradycyjną kulturą ludową południowej Ukrainy. W dniu 19 czerwca w domu kultury w Iwankowie odbyła się kolejna sesja plenarna konferencji poświęcona przeszłości Kodymy i Bałty.
W konferencji wzięło udział 12 badaczy ukraińskich oraz 16 polskich, reprezentujących 6 ukraińskich i polskich ośrodków naukowych. Obrady zainaugurowały: wystąpienia prorektora Narodowego Uniwersytetu Odeskiego prof. Vadima Khmarskyego, Generalnego Konsula Rzeczypospolitej Polskiej w Odessie pana Dariusza Szewczyka, prezesa Polskiego Towarzystwa Historycznego prof. Krzysztofa Mikulskiego, dziekana Fakultetu Historycznego Narodowego Uniwersytetu Odesskiego prof. Vyacheslava Kushnira oraz dyrektora Instytutu Historycznego Uniwersytetu Opolskiego prof. Tomasza Ciesielskiego. Po części wstępnej rozpoczęły się obrady plenarne, a moderatorami dwóch kolejnych sesji byli profesorowie Vyacheslav Kushnir i Tomasz Ciesielski. W ich trakcie zostały wygłoszone referaty poświęcone kilku blokom tematycznym. W pierwszym zebrane zostały referaty poświęcone kontaktom kulturalno-etnograficznym Polaków i Ukraińców (Oleksandr Vasjanovic, Dzenislava Ganus, Evgenij Godovanij), sposobom postrzegania pograniczy przez etnografów i historyków (Olena Borjak, Andrzej Korytko, Olga Morozova, Maciej Forycki) oraz wieloetnicznej Kodymie (Evgenij Godovanyj, Julia Romanenko). Pierwszą część, historyczno-etnograficzną zakończyły referaty Adama Perłakowskiego poświęcony burzliwym wydarzeniom na pograniczu polsko-mołdawskim w latach 1709-1713 oraz Joanny Orzeł omawiający sposób postrzegania Sarmacji w piśmiennictwie wczesnonowożytnym (XVI-XVIII w.). W kolejny bloku znalazły się referaty dotyczące pamięci historycznej oraz współczesnemu sposobowi postrzegania pogranicza w mediach (Krzysztof Narojczyk, Agnieszka Sawicz, Renata Rozbicka, Andrzej Szmyt). Moderatorem sesji, która odbyła się w Iwaszkowie była dr Natalia Petrova. W jej trakcie zostały wygłoszone referaty poświecone przeszłości archeologicznej i historycznej Kodymy oraz Bałty (Svetlana Ivanova, Vyacheslav Kusznir, Tomasz Ciesielski, Agnieszka Przelor i Michał Jakubik), recepcji tych terenów w literaturze (Monika Żeromska-Ciesielska i Oksana Mikitenko) oraz ubiorowi weselnemu druhny we wsi Zagnitkiv (Natlai Petrova). Ponadto uczestnicy zapoznali się z głównymi tezami referatów Barbary Krysztopy-Czupryńskiej i Izabeli Sockiej, które za sprawą niezależnych od nich problemów natury technicznej (brak prądu, który opóźnił o kilka godzin rozpoczęcie sesji) nie były w stanie wygłosić swoich referatów.
Wygłoszone referaty i towarzysząca dyskusja niewątpliwie wzbogaciły stan wiedzy o dotychczasowych dokonaniach historiografii obu krajów, przybliżyły metodologię badań i warsztat badawczy nie tylko historyków, ale też etnografów i językoznawców polskich oraz ukraińskich, a także wskazały obszary wymagające dalszych badań, a związanych ze sposobem pojmowania pogranicza, roli w jego poznawaniu i kultywowaniu pamięci historycznej, a także przeszłości terenów nad rzeką Kodymą. Przeprowadzenie tak owocnej konferencji nie byłoby to możliwe bez finansowego wsparcia Konsula Generalnego Rzeczypospolitej Polskiej w Odessie oraz Instytutu Historii Uniwersytetu Opolskiego, a także zaangażowania organizacyjnego pracowników i doktorantów Fakultetu Historycznego Uniwersytetu Odeskiego oraz Instytutu Historii Uniwersytetu Opolskiego. Planowanym wymiernym efektem spotkania ma być publikacja materiałów pokonferencyjnych.
